• Kościół pw. Wszystkich Świętych z XIX w. - największy kościół na Pomorzu
Kościół Wszystkich Świętych w Brusach został zbudowany w latach 1876-1879, w miejsce drewnianego kościoła. Inicjatorem budowy był ówczesny proboszcz ksiądz Augustyn Wika-Czarnowski.
Ta trójnawowa świątynia w stylu neoromańskim została zaprojektowana przez Adolfa Dankerta z Brandenburga. Jest ona najokazalszą budowlą w mieście, wieże kościoła widoczne są już z daleka. Jego wielkość robi duże wrażenie na odwiedzających. Kościół ma 60,9 m długości, 26 m szerokości i 12 m wysokości. Pomimo tej ogromnej przestrzeni jego wnętrze jest ciepłe.
Poszczególne elementy wyposażenia kościoła przyciągają uwagę: misternie położone drewniane sklepienie, malowidła i rzeźby.
W południowej nawie kościoła znajduje się barokowy ołtarz z XVII wieku, ze wspaniałym obrazem matki Boskiej Szkaplerznej ozdobiony rzeźbami świętych. Nawę północną zdobi XVIII-wieczny krucyfiks, pochodzący z wcześniejszego kościoła. Warto przyjrzeć się chrzcielnicy, ambonie, drodze krzyżowej i konfesjonałom, które pochodzą z XIX wieku i są przykładem sztuki snycerskiej (snycerstwo – sztuka rzeźbienia w drewnie, rodzaj rzemiosła artystycznego). Kościół zdobi dwukondygnacyjny chór oraz organy sprowadzone w 1880 roku z Frankfurtu nad Odrą. Wieża kościoła wyposażona jest w dzwon odlany w słynnej gdańskiej pracowni Michała Witwercka w 1723 roku. Na tyłach świątyni, znajduje się grobowiec rodziny Sikorskich, dawnych właścicieli majątku w Wielkich Chełmach.
O największej na Pomorzu świątyni, kościele w Brusach, pisał Jan Karnowski – sędzia, literat, badacz dziejów kultury kaszubskiej, krajoznawca.
„Dwie ón mô wieże, nimi ón w górę,
Dëcht jak cie dwie nożyce strzyże.
Stolemny gmach, już w chmurach on kryje
Szary swój dach i rozstrzëgłą szyje. ...”
Fragment wiersza Jana Karnowskiego o bruskim kościele.
Bibliografia:
„Kaszuby. Przewodnik turystyczny”, Jarosław Ellwart, Gdynia 2009
„Zabory i ziemia chojnicka”, Jarosław Ellwart, Gdynia 2009
www.parafiabrusy.pl
